Andorra
Andorra（安道爾）
mikawit
Pakayni'ay sowal no Andora(前言)
mikawito kamaro'an no Antoru itiniay i sawalian no Tipiliws,matiya o mitakecan no tokotokosan,sahefohefong saan ko sera,lalenen a mingengngen i 1,996 mitoru ko 'akawang,o satakalaway a tokos i o Mapitorosa a tokos, tahilaay to i 2,946 m.'akawang.o polong no na kitakit i matiya o Y a tilid a malikatolo,tahira to i Walira 'alo tamalacecay ko rakat no 'alo tayra i Katalonya no Sipanya.
Itini i 42 30 N, 1 30 E, noYoropi ko Andorra. Polong no sekalay i 468 sq km “saka 196 ko rayray no ngangan. ” “O sekalay no sera i, 468 sq km, no nanom a sekalay i, 0 sq km ” Polong i 85,660 ko tamdaw.
O Rikisi no Antora
mikawito na Antoru hanay a kitakit i, itiray i la'ed no Sipanya ato Fulansu a kitakit,o kakahad no pala i ma'eden hatira o Posong no Taiwan ko kakahad.Tadamamangay a kitakit itini i hekal. o syuto no na kitakit i o Tata'angay a Antoru hanay,o sowal ngara i Katalonya hananay,nikawrira, caciyaw nangra i o Sipanya ato Fulansu, sahetoay o mitooray to Tinsikiyo ko tamdaw nona kitakit. sahetoay o tokotokosan ko pala o na kitakit,o takalaw no tokos i tahiraay to i 1.100 metoro,sa o takalawayay i Yoropa.ano dodoen ko Tadalikec no kitakit to kenpo hananay i,oo kenpo ko dadodoen no demak no kitakit,o syusyo ko tapan no sifu,caay ka cisofitay o taihing aca ko simaoway to kitakit,orasaka,o Sipanya ato Fulansu ko citodongay to sapisimaow to kitakit.
o tang nangra i tosaay,o cecay i o Antoru-Minsuto, oroma i o Syakay- Minsyuto.tada matenakay ko pisalamaan、katayalan ato kingko,o pisalamaan a tyal i tada adihay,i 1950 a mihecaan onini to ko ikakaay to mimaomahay, o satata'angay a hecek to micokeray to sakaira no kitakit,o pisawadan to sata ko na kitakit. o romi'ad itini i to'edaw ko kasi'enawan cecay a miheca iraay to ko falo a folad ko kasi'enaw,sa o kaka'olahan no misalamaay i so'eso'edaan.Antoru a tamdaw i o sakasepat ko kati'edaw no 'orip no tamdaw itini i polong no kalokitakit.
Tamdaw (人口)
mikawitO polong a tamdaw no Antoru i 85,082(i 2014 a mihecaan a micyosa) ，ilaloma' no nini i o tada tamdaw to Antoru hananay i 33% aca caay ka pakafatad no polong a tamdaw, oroma i o Sipanya tamdaw43%,ato Putawya 11%,ato Furansu7%.
Palaoalan(地理)
mikawitMasakilac ko sera o malo kakaomahen a sera 43.40%, Malo no kilakilangan a sera 34%, malo no roma to a sera 22.60%. o polong no pala no Antoru i 468km² matiya o dadahal no Podong i Taywan,nikawrira, o sota'nona kitakit i sahetoay o dita' s sikipang, tada fangcal sapisaloma ato maamaan matiya o tato'asan ho a loma' no Punun ato Paywan.Otokos takalaw, o sota' sa o dita', o romi'ad sa kakaya' ko kasi'enawan,cikilang sa i sahetoay o matiyaay o caleng ko kilang,saka o paloma'an ato kamaomahan a sera caay to ka hakowa.
sowal(語言)
mikawitOno sifu a sowal i,ala sanay to sowal no Kataronya.malecad to sowal Kataronya.o mafana’yay to sowal no Sipanya a tamdaw I ‘alomanay.o Ikilis ato Fulansu a sowal o kapolongan a sowal no icowacowaay a tamdaw.
pitooran(宗教)
mikawitI Antoru I o Tinsikyo kosa’alomanay(88.2%), [1] anocaacaay ko no kitakit a Pitooran ko Tinsikyo I, nikawrira, itini I tata’angay a likec no kitakit tora Kinpo,iraay ko piketenan a tilid to pakayni to pihai tokalakiting no kitakit ato Tinsikyo.Dodo sa I o kiristo a pitooran mapolong o kasasilomaloma, matiya o Yiehofa o minganganay ho to kiristo a pakayraan. O caay ka hakowa ko mitooray a kyokai o Islamu,onini I o nani kaamisay no afurika a mafolaway a tayni[2],dodo sato I o Into ato Pahai [3] [4] , itini I Antoru 100 aca ko Yutaya. [5]
Punka ato kyoiku(文化教育)
mikawitNani no ka’emangay tahira I kaocung o nipacician a patilid o sifo ko pahadakay to sapitilid a maamaan.o polong iraay ko 33 ko pitilidan,toloay ko kasasilomaloma no pitilid,o cecay i o Antoru a kyoiku,21.7% I cacay a so’ot,o sifo ko citodongay;sakatosa o Sipanya a pitilidan,39.1% no cecay a so’ot,o citodongay to na demak I o kiyoiku no Sipanya to pasadakay to o hong; sakatolo ono Fulansu a kiyoiku, 39.2% no cecay a so’ot, o mihalalakaay tona demak I o kiyoiku no Fulansu,o no Fulansu a sowal ko sapipasifana’. I matini iraay ko tosa a tata’angay a pitilidan.ano malaheci ko kaocung apitilid I paifaloco’ sanay ko katayraan to tata’angay a pitilidan, I itini sakako I niyah to a kitakit,anca tayra I Sipanya to I Fulansu to pakoniyah sanay to ko pisenpic.nani2005 tahira I 2006, o mitiliday ho i ira ko 11651 ko tamdaw. I laloma no kitakit I cecay ko palosyangay a raciyoecay ko tilipi,tosa ko sinpong.
Kicay to katayan(經濟)
mikawitO kicay no Antoru, ‘etan no polong o pisalaman aca a ’etan I tahiraay to 80%, o sakakaay a mili’etanay no Antoru.paninako han I cecay a miheca ma’eden ira ko siwa a soot ko 'eman ko tayniay a misarama, itini I kaciferangan ato kasi’enawan I matomesay ko kafotian no pisalamaan.Nikawria,tona pinapina a mihecaan o Furansu ato Kataroniya misafangcal to katayalan, sa itira ko kaserel no paro no ‘etan no Antoru.
O caay ka pasata a lekakawa no Antoru tada tata’ang ko pidama to ‘etan no kinko.o kamaomahan a sera tada mimingay sa caay ka hakowa ko maalaay no losay to mihecahecaan, orasaka,nani papotalay akitakit a miaca to kalo losay. Oni pa’oripan i sahetoay sa o siri, onisangaan a maamaan i odeng o tamako ato dafong no loma’.
O Antoru I caay ko kapot no Yoropa, ano caay ka piala to fica I caay ka ngaay a misarakarakat i laloma’ no malakapotay a kitakit sinkin a pala. Nikawrira, caayay ka pilisata to Antoru ko malakapotay no Yoropa, sa fangcal ko kalawidang no Antoru ato Yoropa.
O Antoru a kitakit I away kono niyah a payso,iayaw no 1999 a mihecan i o payso no Furansu ato Sipanya ko sapiaca to maamaan,toikor nona mihecaan I ono Yoropa to a payso ko sapiaca. Ya caho ka laheci ko kasasowal ato Yoropa I ayaw no 2001miheca saka’enem a folad 30 a romi’ad tatiihay a sateked a misanga’ to payso,itira to I 2013 a mihecan ta mahai to no Yorapa nga’ satapang sato ko Antoru a miinsac to payso no Yoropa,o polong I 230 ko ‘emang.[1]
O pinaira no maamaan no pala I o nanom komisangaay to tinki,o I taliday nanom,kilakilang,tamaanay a fokeloh ato 'oteng.
kamomahan(農業)
mikawitO polong no omah i 20km ko kakahad,4% no polong a pala no kitakit,ilaloma nonini ira ko 350 kofo a pala o tamako koni palomaan,sakakaay a losay I o tamako ato potato. O katayalan a kaisya i omisangaay to tamako dodo sa o patirengay to loma’, tinooy ato kaka’enen. O kakahad no kilakilangan ira ko164km,28.5% no polong no sera no kitakit,ono kitakit a ma’emin konini. Tada adihay ko nanonanoman a kinaira, o nanom no lasinol no sa’eda ko sapisanga’ to dinki, ’edeng cecay no sepat a kocidinkiay to nini, o caay ka’edeng I miacaay nani Furansu ato Sipanya. Itiya i 2005 a mihecaan i 277 oku no Yoropa a payso ko polong a ’etan no kitakit,cecay a tatamdawan ma’edeng 4 ’ofad.
sakalawidang to kalokitakit (外交)
mikawitI 'ayaw no 1993 a mihecaan, o Sipanya ato Furansu ko mikowanay tona kitakit, I aikor tono 1993 nga’ satapang sanay to ko niyahpikowan.1993 a miheca sakatolo a romi’ad no saka’enem a folad,matatilid to Sipanya ato Furansu,mihai kona tosa a kitakit to niyahpikowan no Antoru, o citatapangay a kitakit koni sanay ko saosi’. Toya miheca sakatosapolo a romi’ad no sakapito a folad,mikapot to Renhoko(UN),nanoninian I cokicok sa to a mikapot to Kalokitakit a Dingwa a Saopo、 Kalokitakit a matayalay a Saopo、 Kalokitakit a Midamaay Saopo、Kalokitakit a Paisingay Saopo、Kalokitakit a no Fana’ Saopo、Kalokitakit a Papisalamaay Saopo、Kalokitakit a Saopo no Hikoki、ato Yoropa a Pikaykian、Yoropa a Sakilihaday Saopo.Matatilid ho to Yoropa a Kasafinawlan a Kaketonan a Tilid. Caay konini aca, inaneng ho a mikihatiya to kasasilomaloma a kayki no Yoropa.Orasaka misaimer a sapisawidangaw to fiyafiysaw a kitakit, ato Sipanya、Furansu ato polong a kitakit no Yoropa. I 2005 a mihecaan mahai a mikapot tono Ipiliya a Saopo no Tapang no kitakit, toya miheca sakamo’etep a folad,mikihatiya to Kaiki no Tpang no Ipiliya ko tapang no Antoru. Imatini I,malawidanay to 80 a kitakit no polong I hekal, nikawrira,tahanini itiniay aca I Sipanya、Ikilis、Furansu、Amirika、Pilisu ato Sutorapaw koni patirengan a Daihyo no Antoru. Itini I Sipanya、Furansu、losinpaw、Holam、Amirika、Kanata ato Pacikang ira ko miocoran a Daihyo. I 1994 a mihecaan,tosa a polo’ ira ko siwa no saka’enem a folad matatilid tono kitakit a kalawidang ato Ciwkoku,I 2005 a mihecaan palafang to pakoniyahay ko tapang no Antoru tara Ciwkoku.