Kawakawasan ratoh:tilid no 'Amis

Naw awa ko tilid no ’Amis a tamdaw (阿美族為什麼没有文字)

 Itiya ho i hekalay o polong a tamdaw, away ko citiliday, orasaka awaay sapitilid to maamaan a ma’oasaw, masasowal to ko tamtamdaw to sakairaaw no tilid, ocoren ita ko mamikilim to tilid saan to ko sowal no kakita’an no kasasiromaroma a finacadan,o matahidangay ira ko tatoloay a tamdaw, o Padaka, o Kuwaping ato ’Amis a tamdaw to mamikilim to tilid.

Mikilim to tilid ko kasasiromaroma a finacadan (各民族去尋找文字)

Itiya ho i hekalay o polong a tamdaw, away ko citiliday, orasaka awaay sapitilid to maamaan a ma’oasaw, masasowal to ko tamtamdaw to sakairaaw no tilid, ocoren ita ko mamikilim to tilid saan to ko sowal no kakita’an no kasasiromaroma a finacadan,o matahidangay ira ko tatoloay a tamdaw, o Padaka, o Kuwaping ato ’Amis a tamdaw to mamikilim to tilid.

Itini i hekal odengan o Indo ko masatelangay a kitakit, ma’edeng ira ko tilid itira saan to ko heci no kasasowalan nangra, ta palowad tayra i Indo a kitakit, tahira sato i,so’elinay ’adihay ko tilid itira, opod sato koya tatoloay a tamdaw miala toya tilid.

Tiliden no Padaka i tolak no 'a'adopen(白人寫在獸皮上)

'Aol a tilid

Oya Padaka a tamdaw o mi’a’adopay ko ‘orip nangra, helong han ningra koya nisariko’an ningra a tolak no ’a’adopen, tiliden ningra i tolak koya papanokayen a tilid, maherek a mitilid i riko’ hariko’ han ningra rahoday to a panokayen sa a miharateng.

Tiliden no Kuwaping i 'aol (漢人寫在竹片上)

Oya sa Kuwaping a tamdaw, mananamay to o ’aol ko sakatayal, orasaka, itiraen ningra i nipela’an a mitonton alacecay laya’ ko kato’edaw ’aol a mitilid koya papanokayen a tilid, ano minokay to i, koyod han to koya ’aol cowa ko mamatefad ma’emin mapanokay sa ko piharateng ningira.

Tiliden no 'Amis i fokeloh (阿美族人寫在石版上)

Oya sa to niocoran no finawlan a mamiala to tilid a tamdaw no ’Amis, saharaharateng sa a halafin, o tilid hananay i, o tadamaanay sapitilid to ’orip no tamtamdaw, o pinangan no finawlan, o radiw ato sakero, caka’eca ka panokayen ko matiniay a tilid saan ko faloco’ ningra, orasaka, itinien ako i fokeloh a mitilid nga’ caka matira toya tolak no ’a’adopen a maponi’, cowaka motira toya ’aol matodoh sa i, awa to ko maamaan a maosaw, o fokeloh ko matatodongay sato ko piketon no faloco’.

Minokay tahafaliyos(回程遇到颱風)

Minokay sato tatolo pakatamina, alami’afofo sa toya nitilidan no niyah misalimela.Tihini i kawali no Taywan tahafaliyos mateneng koya nikalicay a tamina.

Salokittekitel saan koya tolak no ''adopen (獸皮扭曲變形)

Oya no Padaka a tolak no ’a’adopen pawpaw sa iriyar, mirecep ko nanom toya tolak mafeso, oya sato tilid sawilewilet sato, samatiya tono aniniay a tilid no Ikiris.

Mapawpaw ko 'aol (竹片浮在水面)

Oya sa Kuwaping a nitilidan ’aol mapawpaw iriyar, cowa kapirecep ko nanom, orasaka, mahapinangay ko ko kahacecacecay no tilid.

石板印刷

Malengeng ko fokeloh (石版沈到海底)

Oya sa nitilidan no ’Amis a tamdaw a fakeloh maleneng iriyar, tahira sato i niyaro’ icowaay koya nialaan namo a tilid han no kakita’an, malengengay iriyar han nira.niopohan a micerem a mikilim, sakilikilim awa sanay a mahera noya kalah koya sikipang, maneen ho ko matiniay o pisawad to ko nga’ay sato a masasowal koya kapah, wakawak sato a minokay.

O tiraay sato i niyaro’ay hanatatala to a masaopo i saicomod no niyaro’ a ira tokiya a irato kiya sa misaca’enga’engaw. Militolas sato tangsa to i ’adawang no niyaro’, safaheka sa ko finawlan naw ira wakawak a minokay kina kapah, licay han no kakita’an:   icowaay koya nialaan namo a tilid saw? Satootoo sa a paca’of malengengay iriyar koya nitilidan niyam a sikipan han nangra a paca’of.

O maan ko matiniay sato ko ’alomanay a mapoi’ congranan, awa kino tadamaanay a tilid maan sato to ikor sa ko malittengay a langiwngiw, saikoray to i, sowal sato ko kakita’an: ano dafak milingato cacorok sa ko kapot(selal) a talariyar micerem a mikilim toya sikipan(dapiyac) tahira i katamaan(kakeraan) noya sikipan sato ko piketon no kakita’an to sowal.

Ｍacacorok ko kapah a micerem mikilim toya sikipang（年齡階級分批潛水找石板)

Orasaka, macorok ko kapah micerem i riyar to romi’ami’ad mikilim toya sikipan,safolafolad, samihecahecaan sa ko picerem taratimol, tara’amis ano roma pasiwali i talolongay ko picerem, awaway matama, nikawrira, caay ka pisawad ko faloco’ no kakita’an to sapikilimaw toya sikipang, o sapaini to teloc no finacadan sa ko faloco’ noya kakita’an, miocor ho to masaselalay a micerem mikilim.

Nikawrira, awa sa awa sanay,caka nga’ay a liyangen ko sowal no kakita’an, taraniyar a micerem ko kasaselal a macacorok, mikilim to sikipang santo pifoting han no kapah, cilacila komaen to foting kalopinangan han to no ’Amis a finacadan ko halifoting a komaen. Oya sato nitilidan a sikipang awa sanay to a makera, onini ko ka awa no tilid no ’Amis a finacadan.

Fotifoting sato ko kapah no ’Amis（阿美族成了最喜歡吃魚的民族)

Fotifoting sato ko kapah no ’Amis Itini i Taywan enem ko safaw no kasasiromaroma a finacadan no yincuminco, odengan o ’Amis a tamdaw ko pakakaay ko halifoting, ’adihay heca ko lisin pakayni i mifotingay, to mihecahecan misacepo’ mingodo to kawa no riyar, mitafa’ i ’alo. I’ayaw no ilisinan(kiloma’an) caka’eca ira pali’ayaway a lisin a tarariyar misetik ko kapah to sapakaen to kawas no riyar ato to’as. Ano roma malalifet ko kasaselal (kasakapot) a mifoting, o nifotingan patayraen i sefi a mipolong, silsil to sakakaay a nga’ayay foting, kalofoting ato cowa kasamaan a foting, maherek a mitangtang i, sakilacen no citodongay to tayal a selal(kapot) kora foting, o sakakaay ko kanga’ay a foting o hanomalitengay a kakaenen, o kalofoting o hano misawaday to a malakaph a sesal(kapot), o kapah a kakaenen oya cowa ka samaan a foting, mahaenay ko pinangan no ’Amis a finacadan.

kasasiroma a foting

Pakelang caka awa ko foting（婚喪喜慶都少不了魚)

Ano ira ko misa’eletaty to kapal (pataloma’ay/mikikongay/paka’etimay) caka’eca ka pakelang(mali’alac) to herek no lahok. O sakakaay o foting ko sapataheka no ciloma’ay to salawinawina ato lafang, tahanini, ano caacaay ka tarariyar a mifoting, tayraay i fanaw a mi’aca to foting, anini sato cowa ka tatofong kora mapatayay to a foting sa ko sowal tayraay i fanaw a mitafokod ta o ma’oripay ho a foting ko ni panokayan a misatangidaf. Pakelang caka awa ko foting.

Roma sa i, ano ira ko cipadesay a loma’ matiyaay to ko tayal. i’ayaw no lahok milaheci a mina’ang to minokayay, minokay to ko nanitademay a matayalay, maherek malahok, minokay to ko lafang o laloma’an to ko ma’osaway malaholol ipotal. O kapah no laloma’an misakimomol to sapipakelang, tayra i riyar mi’aca to foting ano ca tayra i fanaw mitafokod to foting. Tona pitatalan a widi, misyokay to ka’emangay nona loma’. Patireng han i ’a’ayaw no maninaay sacecay han a misyokay. Naw hanni misyakayay to ko ka’emangay anini, caay to ka iloma’,orasaka, ano caka syokayen caka fana’ ko salawinawina.

Nani pikiliman to tilid maleng ko sikipang(dapiyac) iriyar, macacorocork ko selal a micerem a mikilim, samihecahecaan a tarariyar awa maker akoya sikipang, fotifoting sato ko kapah no ’Amis a finacadan, malapinangan to no ’orip no ’Amis a finacadan ko kahalifoting a minga’ to riyar ato ’alo, ano demak to no niyaro’, ano demak to no loma’ cowa ka pitawal a tarariyar ato tara’alo a mifoting.

Pacefaday a tilid(注釋)

Ci Hirosi ko pakimaday, Pyoho niyaro'.