Komi’ot

Komi’ot 佛手瓜、龍鬚菜

O masamaanay ko komi’ot.有關佛手瓜/龍鬚菜

O pakayniay tora komi’ot hananay no mita o pangcah i kokananaman no mita nanoto’as ami sadateng, nikaorila i tini tora pangangan nomi kinkiway a tamdaw i o Sicyos edulis(學名) han nangra, nawhani o pi‘alow no tamdaw i matiya o tana’l ko pinengneng, a‘dihayay ko pangangan no kalotamdaw to komi’ot, ano ‘alawen kola heci no komi’ot i, matiya omi metmetay a kamay no tamdaw, sanaw “fosokoa”(佛手瓜、合手瓜) hanangla a pangangan, hakeno tonomita o pangcahan a pinengeng, aratek iraay ko kasasiroma no mita ami pangangan matiya, nikaorila ono siwkolan Pangcah/’Amis a pangangan i o komi’ot hananay. lomasato a sasowalen i ano pakaynien i sowal no mafana’ay amokingkiw a tamdow i, olanan a komi’ot i sowal sa, nano sa’a:yaw i onaitiraay i Mosiko(墨西哥) ato sasifo’ay a Amirika(中美洲) ami salingato ama lengaw saan, rikol dodosato i a tayla sato i ka^tipay a Into(印度) a kanatal, tangasa i 1915 amihecaan i tiya iraay ama pacomod atayni i tono Holaman(中國) a kanatal ato katimolay no kanatal no horahoraman, itini i Yinnan(雲南)、ato i Cecang(浙江), Focin(福建)、Kangtong(廣東) ko saadihayay ama rengaw saan, itini i 1935 amihecaan i, mapacomod no Dipong(日本) a tayni i Taywan(台灣) saan. Onian a komi’ot i fangcalay kaladateng^en, ano o t’eloc to no papah nira, ano o heci to nira, saheto a nga’ayay kara datengen, a teloc no papah nira i, o longsicay(龍鬚菜) hano paylang a pangangan, o heci nira i kangdaway, matiya o mimetmetay a kamay no tamdaw, pangangan ko paylang i matiya toya mipaypayan nangla to kamay no kawas nira sanaw o fosokoa han nangra a pangangan, ono mita o Pangcah/’Amis a pangangan i saheto o komi’ot hananay a pangangan, nga’ayay a samaama:anen ami tangtang a komaen, matomesay no iyofong(營養), sanaw maolahay ko tamdaw ami papaloma to komi’ot, o malosapaloma to komi’ot i ora heci nira ko malo sapaloma.

Samaanen ami paloma to komi’ot. 如何種植佛手瓜/龍鬚菜.

Ano mipaloma to komi’ot haw i itira i sometay a romi’ad, ano fa^ed sato ato ki^etec sato i caay ka nga’ay ko rengaw no komi’ot, o rengaw nira i matiya o masay ami rarad, itini i cecay a mihecaan awaay kotodongay to pipalomaan, nikaorira ano itini i sakatolo ato saka sepat a foladan ami paloma i tadafangcal api palomaan, ano itini i kacihelangan ato kasi^enawan i caay kafangcal, ano mipaloma i oya ma’ikesay to a heci nira ko sapaloma, pateli hanaca i macepaay a sera, akato ka ‘emin han ami lafong, ano to dafak sato ano to dadaya sato i ralid haan ami cefos to nanom, tangasa kacico’ongan nira ama lengaw aci lamit, lomasato i ano ira ko co’ong no tapangan nira i, nga’ayay a sakilacen ami linah a paloma, ocecay a la’ed topi paloma i ma^deng sepat aca ‘enem a fakcewan a patatodong to la’ed nira, ano mahelek ami paloma i, ano nga’ayay i tasoleng ami pahiliw tosakafangcalaw no lengaw nila, itala’ayaw ama lengaw koya komi’ot i, mili’ayaw ami sanga’ to pikalican nira a langla, nawhani matiya o masay maolahay ami kalic ami dapdap, malawod to koka-cihecian nira i matatingay i kala^no no langla, ano capa langlaen i, itini sanay i sela ami dapdap a mato o konga ama lengaw, itiyasato ami dateng to teloc no komi’ot tola longsicay(龍鬚菜) hananay. I ‘ayaw naitini i 1935 amihecaan ami salingato nai tini Dipon(日本) ama-pacomod tani i Taywan(台灣) i, sowal sa oheci no komi’ot i, iraay ko kangdaway iraay ko temeli’ay saan, yatemeli’ay ko heci i ki^mingay ko heci nila, aca caay kaadihay ko heci nira, sanaw caay ka adihay ko mipalomaay, itini i timol no Taywan i, ma^den i 1-2 a foladan ko pipalomaan, tangasa i 9-10 a foladan i o kacihecian to no komi’ot, nawhani caayay kao heci aca komakaenay no komi’ot, haloya kongengelay a teloc nira manga’ayay to fangcalay kara datengeng, sanaw akatoka fongsaen ko rengaw nira, malawod to kopi datengan i, ano o heci to nira, ano o teloc to nira nga’ayay to a datengeng.

O pinangan no komi’ot.佛手瓜/龍鬚菜的特徵

O lengaw no komi’ot i matiya o masay ami lalad ami kalic to kilang, tangasaay to pinapina to mihecaan ko lengaw nira, iraay ko mato o ngisngis to sapikalic nira, sacipapah sa cila i mato kakahaday a masacidem, alatek pakaara to 10-30/cm ko kakahad ato ko’daw no papah nira, o kawos no papah nira i alatek pakaara to 8-15/cm ko kako^daw nira, saci-hana sa cira i irako tomel’iay ato maloloay, o cecay a tapangan to hana nira, irako fafahian ato fa’inayan, sanaw tangsol sanay a ciheci ko kaci-hana nira, o heci nira matiya omi medmeday a tosaay a kamay no tamdaw, alatek pakaara to 8-12/cm koka tatangan nira amatating, kangdaway ko tilid nira, o heci ato teloc no papah nira, saheto nga’ayay kala-datengen a koma^en, ano icowaay to no Taywan i iraay to a malengaw, sahaw i timor ato iwali no Taywan ko saadihayay a mapaloma a malengaw, o sowal no pasowalay i, o tatapangan nira i naitiraay i sasifo’an no Amirika(美洲) tora Mosiko(墨西哥) amisilingato saan ko sowal, dodosato i tangasa to i ^tipay a Into(北印度) saan, tia tangasa i 1935 a mihecaan i o Dipong(日本) komi pacomoday i Taywan(台灣) saan kosowal, dodosato a tayni i Poli ato Soyli no Nangto(南投/埔里水里), Maysan ato Alisan no Ca-i(嘉義/梅山、阿里山) Liwkoysiang no Kawsong(六龜鄉/高雄) Pingtong(屏東) ato Hoalian(花蓮), romasato, ano i ennal to ano i rotok to, saadihay sato komi-paloman to komi’ot.

Samaanen ami pili’ to komi’ot.如何挑選佛手瓜/龍鬚菜

Malaliday to kita ami kakaen to komi’ot, ano o heci to nira, ano o teloc to nira, saheto  fangcalay kala datengeng, ano ciyaneng to ano tangtangen to ami sakohaw, saheto sanay ka^soay kala datengeng, awaay kopapili’en akomaen, nikaolila iraaca ko pipilic to matatodongay to tatangtangen a malo dateng, ano o heci to nira ano o teloc to nira, o mafana’ay a tamdaw i, mafana’ to ami pili’ to malodateng ami tangtang, nawhani o heci no komi’ot i ano ko^engelay ho ano ma’ikesay to saheto sanay o kangedaway ko papotal no podac nira, nikaolira yama’ikesay to a heci nira i, caay to ka fangcal a tangtangen, sanaw itini i ko^enger ho koya heci nira tiya amiara amalo dateng. O sowal no mafana’ay ami tangtang ami lawli a tamdaw i, tada fangcalay kala datengeng ko komi’ot, nawhani adihayay ko woisengso(維生素) ato kowangwoci(礦物質) ato iyofong nira sanay, Osaka tanektek ato saka ci’icel no tileng, sanaw ano malalid ami kakaen to komi’ot i, sakafangcal no tileng. (Siwkulan Amis/Pangcah Suman 2024.06.22)

Tahapinanang參考文獻

1.     Sicyos edulis Jacq.. Plants of the World Online. Kew Science.  [2020-12-12]. （原始內容存檔於2020-07-27） （英語）.

2.     佛手瓜 - 農業知識入口網. kmweb.moa.gov.tw.  [2023-08-10]. （原始內容存檔於2023-08-11） （中文（臺灣））.