Maori finacadan(Māori 毛利人) mikawit

 
Honiana Te Puni-kokopu o kakita'an no Maori

ono Polinisiya tamdaw no Satimolan kanatal, itiraay i Niwsilan a Yincumin. Onian a finacadan nano to’asan awaay ko tilid o sowal aca ko iraay, i 1840 miheca misatapang to tilid no Latin malaniyahay a tilid. O pitooran i, o pakaso’elinay to maamaan a kawas. Ona Maori hananay a sowal no Maori finacadan o「masatamdaway」sanay ko tatodong nina sowal,nawhani, itiya ho tayni i Niwsilan ko kohecalay a tamdaw nani Yoropa, o nian ko sapitahidang to niyah a tireng, o kohecalay a tamdaw o caayay ho kalatamdaway tora 「paka」hananay ko pitahidang to kohecalay tamdaw.

O sowal no mikakarkaray to tadem ato mikakingkiway to rikisi a citanengay, o nani Kuko kanatal ato Polinisiya ko nalacolan no Maori finacadan sanay. O roma sa a citanengay o Maori finacadan ato polong a Satimolan-kanatal a tamdaw sahetoay nani sa’etipan no Taypingyang a Taywan(臺灣) [1]ko lalengawan nangra sanay.Orasaka, o sowal, o ponka ato no to’asan a loma’ malalaeday ato no ’Amis a loma’ saan, adihay ko malalecaday itini i ponka nona tosa a finacadan.[2]

O polong a tamdaw no Maori mata’elifay ko 70 ko ’emang, itini i Niwsilan ira ko 62 ko 'emang,[3] i Ostorariya ira ko 12.6 ko ‘emang,[4] itini i Ikiris ira ko 8 a cicing ko tamdaw, i Amirika ato i Kanata ira ko 4 cingcing ko tamdaw.[5]

O cecay no sowal no sifo no Niwsilan ko sowal no Maori itini i Niwsilan.

 
Poumatua

Faco no niyaro’: o paranaan no syakay( 部落制度:毛利社會的基礎) mikawit

Itini i syakay no Maori a finacadan, ano o mararamod to, milood to, ono ilisinan to a demak o laloma’an ko sakakaay. Kakoniyaro’ ira a mapatireng ko cecay a Pa hananay a kalisaotan, o pikacawan no niyaro’ konini,ilaloma nona Pa tadanatektekay.

Itiya ho cilacila ira ko lalood no niyaro’, orasaka, itiraan i tapolo no tokos ko patireng to Pa, ta manga’ay ko pisimaw to niyaro’. O matiniay Pa no to’asan no no Maori a ficanacan yo maro’ ho i Polinisiya iraay to,o kasasiromaroma no nipatirengan a Pa tada masasifeday, tata’ang heca ko taliyok.

O siyakay no Maori iraay ko kasasa’er, o sakakaay o palakakitaan sa’er,do’edosa i,o kalofinawlan ato kuly. O ca’edong,tilid no pising mahapinang to ko kasasiroma a kasasa’er. O palakakitaan sa’er cilosid to masengay, o sapifolaw o tadamaanay.ora sa o kuly onicepetan nani kalaloodan,sahetoay o ka’acekan ko tayal, o malosato’aya i kailisinan.Tada ma’eresay to tilid no kamay. O misakilangay a sayho takaraway ko nira a sofoc,o palakakitaan ko pakaenay cangranan.

Itini I pitooran a demak,mita’ongay to masasiromaromaay a kawa ko Maori finacadan,nikawrira, pakaso’elinay cangra to kaira no cecay a Pa’oripay Kawas ci lo Matua Kore,oninian a pakaso’elin to cecaay a kawas cowa ka leced to itiraay i Taypinyang a roma kitakit,nawhani, oninian ko sakarahoday no Maori finacadan mifalic to pitooran misakristo.

I’ayaw no kalalood,masakeraay ko Maori finacadan to Haka hananay a sakero, o sapatalaw to ’ada a sakero koninian. Masakero tona Haka i,o todongay palowad to kami a milood sanay a patalaw to lalooden a ’ada.I sakatimolay a kanatal no Niwcilan, mahela no kaying ko dangdaway a fakeloh, o kona’iay a tadamaanay a fokeloh(Pounamu) hananay a pangangan, o Fangcalay Dafong hananay no Maori finacadan koninian,orasaka o nakamayan a nisanga’an a maamaan dafong oningkiw,losid ato sapifolaw sahetoay oninian fakeloh ko sapisanga’.

Kawsan kimad (神話) mikawit

Itiya ho awaay ko tilid no Maori finacadan,nano to’asan o kimad n o mato’asay ko sapiterek to nisaharatengan, tinako han o ’olic, nitilidan ato rayray no ngasaw. Tahira to i saka19 sici, o tintosi patenakay to sowal no kawas masanga’ ningra ko tilid no Maori,orasaka, adihay a maosaw k o Kawasan kimad, to’asan a kongko, o ilisin, pitooran ato harateng tono hekal sahetoay nisafaloco’an a nitilid,oninian a Kimad no Kawas o nidotocan nani Polinisiya, mapaheci itini I fa’elohay a kamaro’an a taliyokan.[6] O niyaro’ ko sakakaay itini i faloco’ no Maori finacadan,tadaikaka ko pikokabgodo to to’as.[7] O tamdaw no kimad no Kawasan no Maori cowa nisanga’an aca a tamdaw, ira heci ko no palapalaan a fali, riyar, kilakilangan kakarayan ato cilamalay tokod a maamaan. O kawas no Maori ira i palapalaan, orasaka o kawas no Maori todongay o palapalaan.

O rayray no Kawasan a sowal pakiromi’aden a mirayray sa’ayaway o misanga’ay to hekal,Maoi-kawas,Tafoci-kawasan tona toloay kimad, o sakakaay a tamdaw o malatamdaway a kawas,miliyaw heca malatamdaw, tadamahapinang ko nisaharatengan no tamdaw i kafalicfakic no kimad no kawas, tata’ang.ilaloma’ no nini i,onao fita’ol no hekal sanany a kimad no Kawasan.[8]

Pacefaday Tilid (註釋)[9] mikawit

  1. 從毛利人來自台灣的新聞談南島民族的遷徙史. [2019-10-18]. (原始內容存檔於2019-10-18).
  2. 踩到花蓮海水落淚 毛利人領袖:來台有如靈魂之旅. [2019-10-18]. (原始內容存檔於2019-10-18).
  3. Statistics New Zealand. QuickStats About Māori. [7 August 2010]. (原始內容存檔於2013-09-21).
  4. Hamer, Paul. One in Six? The Rapid Growth of the Māori Population in Australia (PDF). New Zealand Population Review. 2008, 33/34: 153–176 [19 May 2012]. (原始內容存檔 (PDF)於2013-11-12).
  5. Walrond, Carl. Māori overseas. Te Ara: The Encyclopedia of New Zealand. 4 March 2009 [7 December 2010]. (原始內容存檔於2010-12-06).
  6. Biggs, Bruce. The Complete English-Maori Dictionary. Auckland University Press. 2012: 447–448. ISBN 978-1869400576.
  7. 張, 瀞文; 繆, 靜芬; 李, 根芳. 紐西蘭. 台北: 台英雜誌. 2003: 31. ISBN 9576321948.
  8. Porselvi, P. Mary Vidya. Nature, Culture and Gender: Re-reading the folktale. Routledge India. 2016: 69.
  9. ci Safulo ko mitiliday