O tayal no ’Amis a tamdaw

O tayal no ’Amis a tamdaw (阿美族人的事務)

Tona awaay ko tilid no ’Amis saka, awaay ko picudadan no ka’emangay.

Nikawrira, pasifana’en no mama ato ina ko wawa nira to tatayalen no loma’. O ina i, pasifana’en nira ko fafahiyan a wawa to tatayalen no fafahiyan, o mama i, pasifana’en nira ko fa’inayan a wawa to tatayalen no fa’inayan. Saka, nano ka’emangan to a mafana’ a mataneng ko wawa no ’Amis a matayal, ano i riyar ko lingad i, ono saki riyar a lalosidan ko tatoyen a mifoting, ano i ’alo i, ono saki ’alo a lalosidan ko tatoyen a mifoting, ano mi’adop i, caay ka eca mikerid to waco to malo cafay a mi’adop ta o sapi’adop a lalosidan ko tatoyen a mi’adop, ano mitalakalay to ’adopen ko demak i, ono mitalakalay a lalosidan ko tatatoyen, caay pikerid to waco ano mitalakal.

Ano matayal i loma’ i, mapolong ko paro no loma’ a maomah, o pipalomaan ato pikolasan ato pilitodan to kakaenen ato mipawali, awaay ko tatodong no pipahanhanan to tayal, yo sakato’emanan to ko romi’ad i, miala to kasoy, ci’inorong aca to kasoy a minokay, tangasa i loma’ i, ano awaay ko felac i, mitifek ho to sakalafi ato sakaranem. Adihay ko tayal no ’Amis a tamdaw.

Tona kalatayal ko ’Amis saka, caay piharateng to sapihololaw a misalama a talacowacowa, caay kafana’ ko ’Amis to sakaci’etanaw, pa’edeng saan to nitayalan nangra ko saki’orip. Caay ka fana’ to ’anof hananay. Tona adihay ko makaenay no ’Amis a masamaamaanay a talod (dateng) no palapalaan saka, saraheker sa ko nika ’orip no ’Amis.

O tayal no ’Amis i omah. (阿美族在田間的工作)

O demak no ’Amis a maomah a pamatang to omah i, mifariw to talotalodan ato kilakilangan i lotok ano eca i dafdaf, o rarar ko sakamaomah, mahaenay.

Ma’icang ko nifariwan i, ilohen a mitodoh, ta o caay ka todah no namal a kasoy i, saopoen nira, ta oya ‘osaw no namal a kasoy ko sapa’acer to sakacaaw kakeric no ’orad koya sra. Nanoya, folesak sato to hafay ano eca o panay, ta maherek a mifolesak i, rararen a kal sapilafong han toya nifolesakan a hafay ko pirarar nira.

Onini a nitodohan to talod ato kilang a ’afo ko todong no sapadamek to omah, saka, manga’ay ko lengaw ato lahad no nifolesakan. Itiya a mipaloma to faliyasan, satorisen konini a pipaloma to faliyasan. I herek no pifolesak to hafay ato panay i, hinaliso’ saan ko mato’asay to omah a minengneng to lengaw.

Ano matatodong to k romi’ad to pikolasan i, mikolasto to semot, itini i pikolas a mifinal to adihayay a masafaniyotay a hafay a nifolesakan a mipaloma i awaay ko lengaw a sra a mi’anip, saka kala nipikolas han nira ko nipifanal to malopetay a ’anip i awaayay ko lengaw a sra. Itini i kacidalan cilidong cingra to kiring (karahay) ano eca i o tofil.

Kinatosa a mikolas to a sadak to ko widawidan, mipatawataw to sapifahoy to kokaenay a ’ayam. Ma’ecak sato ko hafay i, ira ko lisin no pihafayan, oya miro’it hananay, saka tala’ayaw a mihafay i, paysin a madadi’I ko mararamoday. O demak no mihafayay i, miketos to widawidan, ano matatodong to ko nitatoyan noya tamdaw i, faloden to nira, teli han nira i nangatoan nira, ano hacowa ko tatodong no nitayalan toya romi’ad i, sa’opoen to a ma’emin koya kahacecay a nifalodan, ’orongen nira a pataloma’. Yo mipanay i, manga’ay a milafin tangasa i nika herek a mipanay. O adihayay ko panay i, mitahidang to ’alomanay a paliw papicolo’ a panokay toya panay. Saka, ira itiyaho kono hafay a ’ariri, ira ko no panay a ’ariri.

Ono panay i, caay ka lecad ato no hafay ko tayal, malecad ko pipamatang ato pifolesak. Nikawrira, misatadina, mikarkar a miala to sra to saposelen to nifolesakan a panay, paroen nira i caki ko sra. Onini a pisatadina hananay i, o piselen to nifolesakan a panay a miselen, saka, saofaofangen ko pialaan to sra to malo sapiselen to nifolesakan.

O pipanay i, caay ka lecad ko pifalod a milo’ec, saceledanen kono panay. Onini a celled i, o ngangan no pifalod konini celedean hananay a panay. Malecad ko picolo’ a panokay, nikawrira, ono panay i, itira i no panay a ’ariri a miparo.

I herek no pihafay ato pipanay i, o todong no pahanhanan to sra, saka, mipaloma to masamaamaanay a dating halo konga, o tali ato kodasing, maherek a mipaloma to kodasing i, pala’eden to cecay a laya’ a mipaloma to ’ariray, nawhani, maolah ko ’ariray a mikapot to kodasing malengaw.

Caay piliyas ko ’Amis to fokelokelohan a maomah, nawhani itini i ngala’ no fokelokelohan a manga’ay molengaw ko pinaloma.

O nipalomaan no ’Amis a kakaenen iti:ya ho i, o konga, o tali, o hafay (tosa ko kasasiroma), o panay, o falisayasan, o ’ariray, o tamorak, o kodasing, o okoy (toto’), o tefi’, o saytaw, ono dateng a tatafik, o fata’an, o kalitang, o kooky (komi’ot, kofi’ot), o roni, o fidaol, o naniwac, o rihom, o kakorot, o komoh (fadas) ato ’edid ato facidol (’apolo).

O nipalomaan nangra a losay i, o pawli, o kowa’, o karo, o mami’, o facidol, o kamaya (kafohongay), o kiyafes, o tefos, o ’iceo (safiki), o tatafas (’afinong), o talacay, o ’alopal, o sinar (kacawas), o kowawi, o katop, o latak, o fadisoso’, o linfo, o tokiso, o lopas, kingking (lingking), ato minowad.

Ira haca kono Kawas a nisanga’an to tado sanay a malo kakaenen no ’Amis. Tinako sa, o tatokem, o sama’, o fongec, o troc, ato adihayay a romaroma a dateng. Ira ko foting, o kalang, o cekiw, ato ’afar halo ’aos.

O romasato, mipaloma ko ’Amis to tamako. Maherek a mikitoc to tamako i, mipaloma to dateng, itira toya pisatamakoan, ta onini a nikitocan a tamako i, alaen a pataloma’, ta solsolen i nisanga’an to ’aol a sasolsol. Ano matatodongto ko ’icang nira i, lidongen konini a patayra i ma’emin, ta o papah to ko ’osaw. Ta sa’opoen konini a misacecay a kamel, ta faloden to ’oway a mifedfed a misafingkes, ca’iten konini i lidong, tatiih a macepa’, taiih a matarang no namal, pahayhay i fali a mi’icangay itini i lidong.

O raresresen konini a fingkes a tamako, tafaken i ’ongto ko cecay, lipoten i tipelok ko roma. O romasato, oya mimingay a papah no tamako i, o papawalien i cidal, ta ’eliken konini a milotalot, ta sa’opoen a mihemhem, maherek a mihemhem i, pawali hanto a mi’icang, ta paro hanto i pawti konini, ta ano mitamako ko mato’asay to kaci (rafor) i, alaen konini a misoem.

Ano matatodong ko piso’em i, pasadaken konini to malo salipot, oya kaci ko lalipoten, lipoten no tamdaw ko matatodongay i cingraan a lipot. O mato’asay i, tata’ang ko milipotan, o fafahiyan to matatodongay ko miheca a tamdaw i, hatiyatiya o tarodo’ ko tata’ang no nilipotan, mahaenay ko pisatamako no ’Amis.

Awaay ho ko mikowanay saka, awaay ko tatodong no tingki no omah, saka, awaay ko sata. Itiya ho i, o malalokay a loma’ i, kakahad ko nikaomahan nangra a omah, saka, adihay ko kakaenen nangra. Nikawrira, saheto o mi’adopay, o mifotingay a tamdaw i, caay ka kakahad ko nitayalan nangra a omah, saka, caay ka adihay ko kakaenen. Saka, itini i nika tata’ang no ’ariri ato nika adihay no ’ariri ato nika cecay no ’ariri ato mimingay a ’ariri a mahapnang ko nika sasiroma no cidafongay ato awaay ko dafong a loma’, matayal ko fafahiyan a mipakaen to pina’orip. O kolong, o fafoy, o ’ayam, o Waco ato posi ko papakaenen. O lapot ko sapakaen nira to fafoy, tangtangen nira, itiya yo pakaen to fafoy i, itiya a pacamol to afih, o fasaw no hemay ano eca i o felac, ano eca i o safak ko sapakaen nira to ’ayam.

’Aloman ko kolong no ’Amis. Saka, o waa ko cacitodong to papakaen tonini.

O tayal no mi’adopay. (狩獵人的工作)

Iti:ya ho i, ano mangalay ko pangcah a mi’adop i, matapal ho cingra to nga’ayay a romi’ad, saka, mi’edaw cingra, ano manga’ay ko ca’of no ’edaw i, itiya cangra a mipatala to lalosidan to sakalingad a mi’adop. O pana’, o ’idoc, o ka’red ato fonos ko nitatoyan no mi’adopay a talalotok. Ano i ra:ay a ma’araw ko ’a’adopen ano eca i o ’ayam i, o pana’ ko sapipatay. Ano i ngata i, o ’idoc ko sapisafi toya ’a’adopen. Ano maala koya tama’ i, o fonos ko sapitokad toya tama’. Na o ko Ripon to ko mikowanay, ci kowang to ko mi’adopay.

Sepat ko tayal no mi’adopay. O saka cecay i, o midoedoay to naripa’an (nirakatan) no ’a’adopen a midoedo tayra i kadikoan nira, ono ciwacoay a pa’adop konini. Nikawrira, mafana’ ko Waco a misanek to naripa’an no ’a’adopen.

O saka tosa a pi’adop i, o pitalakal (pitilo, piteker). O ka’red ko sapitalakal.

O saka tolo a pi’adop i, o ta’eref. Ano icowa ko pitahepo tora kadikoan ano eca i, i lalan noya ’a’adopen i, ano matefing no ’a’adopen i, mata’eref cira.

O saka sepat a pi’adop i, cira’itay a pana’ a talakal. Cira’itay a pana’ a talakal. Mapara’it ko ’idoc a matiya ono mipana’ay, matefing no ’a’adopen ko tilo (teker) ra’it ta mafaterik ko masapana’ay a ’idoc, matama no ’idoc i, polin sa cira a mapatay.

O ni’adopan no ’Amis i, o mangcal, o malonem, o fafoy no lotok, o siri, o kararayan, o tomay, o oles, o lokedaw, o koyo, o fohet, o takolil (kodiwis) ato ma’eferay a lawal, o makaenay konini a ma’emin, o sakapi’adop no ’Amis i, o sakacitama’ o sakakomaenaw to titi. O ramasato, limlaen to fanges nira saka, lifangesen nira a micekef.

Pawalien nira ko nicekefan a fanges a misafalako, onini a falako i, mala sikal, mala lidong, mala riko’, mala cokap, mala kafong ato tafolod.