Tali

O tali hananay i omaolahay malengaw i masamaamaanay a sera, ano macepaay a sera, ato hadhad ato ’apilis, manga’ayay a malengaw ko tali hananay, o papah nira kakahaday matiya o papah no lawilaw, o ‘akaway nira mangaay a karadatengen ami sakohaw, o takalaw no tileng nira ma^deng tangasa i hemot no tamdaw, o so^elinay o mamakaen i tora i rara^oay no sota’/sera a tapangan nira tora mato konga a tali hananay, itini i cecay a mihecaan ano kacihelangan to ano kasiengawan to radid sanay a marengaw, sanaw maolah ko kalotamdaw ami paloma, yapapah nira manga’ayay a sapitafuto hemay ato sapiradom to nanom. O sowal no mafan’ay mikingkiw a tamdaw, nano’ayaw no 5,000 a mihecaan iraay to a nai Yinto(印度) a misalingato a ira koya tali hananay, dodosato a tayra i Malaysiya(馬來西亞) hananay a kanatal ato Icippoto(埃及) aca tayrato icowaco:wa amalenak. Romasato anomafokir ami tangtang to tali i, ca^engetay akangenen, sanaw irako kafana’ ami tangtang tiya fangcalay ‘aredetay a ka^engen, nawhani ano mafana’ ami samaamaan ami tangtang to tali i, maolahay ko kalotamaw a koma^eng, tora masamaamaa:nay a epang(餅) ato sasakolieng a kakaengneng,

Ira ko maecakay to a tali i parad.

hatilaay kora pinangan no tali hananay.

O kasasiloma no tali. 芋頭的種類

Mipaloma kita to tali sa’ayaw i, caay ka pihapinang to masamaanay ko kasasiloma no tali hananay, nikaolira, ano halatengen no mita ko osowal no mafana’ay mikingkiw atamdaw i, iraay ko kasasiloma no kalotali hananay, sanaw iraay ko hongi(紅芋) ato payi(白芋)、ciwtoi(九頭芋)、pingnangi(檳榔芋) hananay to kasasiloma nira, ano ‘alawen ko papotal nira i, hato malecaday a nengnengen, nikaolira ano mitangtang sato tiya iraay ko kasasiloma nira, irako ko^tengay、irako ca^engetay、irako copelasay, ano mafana’ ami tangtang i, saheto o fangcalay akakaenen, o matomesay no sakafangcal no tileng, o sakatanektek no tileng, o saka adah no adada no tileng, manga’ayay a malalid a koma^en to tali, ano ‘akaway no papah nira enga’ayay amarodateng, edengan sa ano iraay ko tangniawping(糖尿病) ato kowmeng(過敏) notileng a tamdaw i, kapina’ong a koma^en. Lomasato i kapinaong iraay kora lawilaw(姑婆芋) hananay, matiyatiya o tali a nengnengen, oya lawilaw hananay, caay ka nga’ay a kaengnen, o cisawalakay komatiraay, sanaw caay ko mamangaay a kaengnen, nikaolira ano songira^en ami hapinang i, iraay to koka sasiloma nira. Nawhani o lawilaw i maolahay a malengaw i cowaco:wa a palapalaan, o papah nira kakahakahaday, mangaay sangaen to sapi ladom to nanom ato ano ma’olad i mangaay a kala saongen, lomasato mangaay a malo saksak ami pawali to dateng ato sapi tafo to dateng kora papah no lawilaw.

Masamaanay kokalenak no tali i Taywan. 芋頭如何分佈在台灣

O saadihayay a miparomaay to tali i Taywan i, itiraay i Casian(甲仙) no Takaow(高雄), sanaw itini i fatad no lalan adihay komi paliwalay to yitoping(芋頭冰) hananay, ngalefen itira i sapatiyamay, saheto sanay ami pacakayay to misakolian a tali, dodosato itira i Manasa(那瑪夏) no Takaow, ato Kawso(高樹) no Pingtong(屏東), ato Taca(大甲) no Taycong(台中), ato Kongkan(公館) no Miyawli(苗栗), ato i Kingmong(金門), ato i Lanyi(蘭嶼), sanaw tini i Lanyi nano ‘ayaw tangasa imatini, sahto o tali komipalomaan nangra i omahomahan, deng o tali ko tadamaanay a kakaenen nangra, aca ano i Posong(台東) to ato Kalingko(花蓮) adihayay ko mi palomaay to tali, nano’ayaw tangasa imatini, caay pakalasawad ami paloma to tali, ano i lotokay to a omah, ano i engnalay to a omah, ‘alomanay ho maolahay ami papaloma to tali, sanaw imatini hawi oma refrefay to i Taywan to icowacowa ko tali hananay.

Samaanen ami saadihay ami paloma. 如何大量生產

O tali hananay maolahay malengaw i macepaay ato cinanomay a sera/sota’ sanaw ano mipaloma i mili’ayaw ami hapinang to pipalomaan, o sapaloma i ora konga no tali ko sapaloma,

ano marengaw cira i halakamkamay aci co’ong, miraraday ko co’ong nira sanaw itilaay ko saka rengnak no tali a sadihay sato ko rengaw nira, ano hakowaay ko kakahad no mipalomaan i ano malawod to ko tolo a folad, mikihatiya a matongal ko lengaw nira, itiyasato ami siwka nai tapangan nira ami repong ami ara to co’ong nira, o co’ong nira ko sapikakahad ami paloma,

hatilaay ko saka adihay no tali.  

Samaanen ami pil’i ato mina’an to tali. 芋頭要如何挑選及保存

1、O pipil’i to tali.

  1) salimood awaay kodoka a tali.

    Ano mipil’i to konga no tali mili’ayaw ami hapinang to papotal nira, to makapahay fangcalay caayay kacidoka’、kanahol、kacifao, yamasosoay, salimood sanay, ano caay kakapah ko papotal nira, alatek tatiihay ko laloma’ nira, caay ka fangcal a ka^enen.

  2)yakahemoway caay ka kaleteng.

    O fa^lohay ho a tali i, ‘atekakay ano tatoyen, yakahemaway i todongay caay kacinanom, ano tangtangen i fangcalay kaenen.

  3)ano peci’en i satomeli’ sanay, caay kawiret.

    O tata^akay ko heci i, ano peci’ hani ano satomeli’ sanay fangcal ko olat nira, fangcalay a ka^enen.

  4)fangcal kono kalawfawan ato kasienawan a tali.

    I tini i tono Taywanay tocecay mihecaan lalid san a ira ko lengaw no tali, nikaolira, ano maraod koka ‘oladan i, caay ka fangcal ko heci no tali, ano tangtangen i caay ka kalamkam ama ^eca, sanaw ono kalawfawan ato no kasienawan a tali ko fancalay.

2、O pina’ang to tali.

  Mahelek ami sawsaw to nanam tora tali i, soli^aen kopi pawali ami na’ang, ano ira kopi Podac i mahadak koya salang nira i, kamelengay, ca^engetay ko kamay, sanaw songila’en

kopi sasaw ato pi’icang, lomasato kaci kodoh ami sasaw to sapina’ong to kamay, saadihay han ko nanom to sapi sasaw, tiya caay kakali’ang ko kamay, lomasato ano mitangtang i,

iraay ko halo podac han no tali ami tangtang, ma^cak to kola tali tiya mipodac tiya caay ka ca^enget. Ano adihay tato kora tali i, nga’ayay a tafohan tokami amihacecay, tiya na’anghan i

Pingsiang(冰箱), ano mahelekay to ami tangtang a tali, ano adihay sato i, nga’ay a cikcik haan ami sacecaycecay tiya palohan ipatafoan, tiya na’angen i pingsiang(冰箱) ami

saharafin.(Siwkolan ‘Amis Suman 2023/10/31)

Tahapinangan参考文獻：

1. 第六屆荔浦芋文化節開幕創新創業“芋”見未來-新華網. [2023-04-20].

2. 行政院農委會芋頭.

3.研究：高脂肪早餐可提升晚期肺癌藥療效圖 2023-09-18

4.芋頭達人評鑑出爐 外埔林綉錦榮獲第一圖 2017-09-24

5.吃芋頭好處多 但中醫師建議這些人不要吃’