U micidekay a demak nu Cengkuwangaw

U micidekay a demak nu Cengkuwangaw （kuwaping a sowal: 成廣澳事件）

U demak nu Cengkuwangaw malesitudung tu Madawdaw.

Na nikuwantu i kaRipunan ku sawaliyan nu Taywan, mamelaw nu heni kira Pangcah atu ruma a payniyaru’an, sadihemay saan caay kariang, sisa pakadademakan tu pihacengay a demakan, matiya misalalani’, misakayakay, misatimu, misapungkang, misaminatu, mikilang, mibekeluh, misaluma… adihay ku sasanga’an, awaay ku paherekan. Matiya i 1904 nu mihecaan, maherek kira rarayaay a lalan, namaka Puyuma tangasay Kudic nu Bakung, makalat tu pitu a pulu’ ira ku siwa ku nikararaya nisanga’ tira lalan. I 1909 nu mihecaan, malingtu a misanga tu lalan nu silamalay tangasa i 1911 a mihecaan tiya maherek. Na makara i minatu nu Nabakuwan tangasa i Puyuma nu Pusung atu dengayay a kayraan nu silamalay a lalalalanan.

Tuna mahaen saupu han tu nira Ripun ku kapah amin a papisikak, araw maburibur tu waca ku ’urip nu niyaru’, micidek ku wayway, sacudacuday hank u niyaru a papitupin tu tamdaw nu heni a talacuwacuwa, adihayadihay tu ku cingelaway, caayay pakadungdung tu demak nira Ripun, haen satu a malalais i 1908 nu mihecaan, ta masadak ku saayaway nu la’is nu Cikasuan i niyaru’ nu Pangcah.

I kaRipunan nu 1910 nu mihecaan, i sakatusa a bulad nu tusa a pulu’ira ku lima a remiad, ira ku nilubang nu kantu nu Ripun tu “lima a miheca tu sapilesimet tu bansing”sanay a lubang, tu sapieping tu itiniay a Yincumin patahekal satu mamikisa tu lalalalanan, tangasa sa i limaay a bulad tu sabaw enem,lubang sat u sakay umah,mahaen tu sapialaw tu sera nu Yincumin, a mipekpek tu sapitengilaw tu suwal nu Ripun.

Tangasa i 1911 nu miheca i limaay a bulad, i herek a palipida kira Ripun, masasuwal tu kira tumuk amin a malecapu i Pisirian a masasuwal a milubang tu sapibelihaw tira Ripunan, atu nikelul tu lipida, nirawacu atu nialaw tu kuwakuwang, mahaen ku ringes atu sakangalayaw a mibahbah tu Ripun.

Sulinay i tiyatu nu mihecaan herek nu lisin, caay yamin piculu tu nitipus a pateli i suku nira Ripun, araw kabana’an, belut satu kira sakakaay a miruyaruy a tayra i Madawdaw atu tulik a paremiad a papiculu’, padudu satu papasuwalen nira Ripun ci Kolas Mahengheng a misasa’a miherek tinademakan, ta caay tu piliclic kira Ripun.

I tiya:tu a mihecaan tu pituay a bulad nu tusa a pulu’ ira ku sepat, ira ku kincal nu Tulik ci 福間彥四郎 palecapu tu tumuk nu niyaru’ a micihi a miliclic tira ni sangaan a lalan, araw macacihi atu tumun nu Tulic ciRaoron, makamelaw kira sakakaay a tumuk nu Tulik araw belung satu amin kira tumuk nu niyaru’a mipekpek ta mapatay kira kincal a sidemak tira “Cengkuwangaw hanay a demak”.

Makatengil kira tumuk nu Madawdaw, kerid satu tu binawlan a micalap tu tayritayringan atu cacudadan, pacuk han kira kincal atu pasubana’ay. Tuwa pasaupu han nira ku niyaru’ nu Madawdaw, Cirarukuhay, Kaheciday, Turik, Paung^ung, makala tu tuluay a patekenan nu kapah a mikukung tira kalecapuan atu lalubangan, araw malalitemuh i Kanapuka atiya kincal nu Ripun a maletaes, mapatay kiya tatusaay a kincal, maduka ku madukaay, makamelaw kiya i amisay a kincal belung han kira Pangcah milaliw, tuna mahaen papaya satu a micumud tu luma’ nu Ripun a mitakaw amipeci tu maamaan tu sapiedis tira Ripunan. Milaliwmilaliw tu kuheni i Kinapuka.

I sangsangdeb nu enemay ku tuki, makatengil tu kira i Babukuday a kincal putun han ku makaamisay a sakasasuwal a telay, maletep henaca ku lelesian nu Puyuma, maputun ku lalan, sabaw enem tu kira kincal u mamikinsa a tayra i Babukud, iterung nu lalan malitemuh nu heni kira caayay katatanu kincal atu pasubana’ay nu Madawdaw a mapasubana’a mitungal tu tayraaya tamdaw.

I tuya tusaay a pulu’ira ku walu a remiad, maaununtu a palecapu tu hitay kira Ripun, tu sakacaay tu pakacumut kira Pangcah, padudu satu i waluay nu bulad ira ku sepat nu reimad , ira tu ku tayniyay nu maka Taypakay, maka Ilannay, maka Taycuay, makaTaynanay a mipadang tu sapipatuyaw tura hitay nu Pangcah.

Ira Tapang nu Pusungay ci 朝倉菊三郎 ku mikeriday namaka timul dungdungsa a taamis, ruma satu mikatimul besuc sa a tayra i Kinpuka a miletaes tira hitay nu Pangcah ta caay pakademec laliw satu.

I waluay nu bulad ira ku cacay a remiad tangasa tu kira hitay i Madawdaw, awaay tu kira tamdaw nu Pangcah itila. Tutiya tu a remiad maletaes tu atu Turik a niyaru’, a caay pakademec papilimekan tu kira wawawawa atu patu’asay atu babahi i terung nu lutuk, tuna mahaen milaliwmilaliw tu heni tu ka’uripan a Katomayan.

Marariwasak tu kira i waliay a Pangcapangcahan, i waluay nu bulad ira ku muketep a remiad, mitanumu tu Tumuk nu balangaw ci Kulas·mahenghengan, a mieping tina demakan, maanen naca matuas tu ku miheca nira tumuk mudeku tu i tatakel, u lihalaw haw tu pihaceng nu demak, papitamurungen tu kapah a tayra tiya tumukan nu Tulik atu Madawdaw tiya balah han kira nikapet nu kuwang a maherek kira sepatay a pulu’ira ku walu a nikakakuwang.

Tuherek ninademak caay kapihaceng ku nipisaybang nira Ripung, miaray aca ci Kulas·Mahenghengan a pakawlah, tunamahaen pabalucu’ay tu sapiletaes tu Taluku, matalaw a malecapu ku Pangcah atu Taluku a miletaes tu henian, sisa caay kabaeket ku saybang, alaw han a cacay ku kuwang nu Pangcah ira palalanay a tumuk nu Madawdaw ci Lekal, tumuk nu Tulik ci Asan, sipacait i aayaw ni lalubangan nu heni a pamelaw tu nipiputun tu awul, napakakudul a mahetik pihaceng ku duka tiya pauli hantu ku heni a palaliw.