Riyar
riyar (kuwaping a sowal: 海洋)
mikawitAdihay ko kasasiromaroma no foting itini i riyariyaran,
Riyar o nitaliyokan no nanom, o kaheciday nanom ko sakaira. Salong no sera ira ko 71% nitahepoan no riyar (362 ’ofad ko dadahal), mapado’edoay ko kacinanom, masiiked ko tata’angay ato mamangay a riyar. Mataelif malitosaay 3000 kungce (9800 ingce) ko talolong. Polong no riyar saheto o kaheciday 30-38 ppt laloma’an, no riyar a kahecid patek no 35 (35ppt; 3.5%). Cingangan ko kasahira no riyar, nika o cecayay a sowal, kasakakafit no kahecid o no hekal a riyar (World Ocean or global ocean) ahan. O na riyar ira (ta’angay tangasa mimingay): Taypinyang, Tasiyang, Intoyang, Nantayang ato Piepinyang.
kasasiromaroma 種類
mikawitkasasiroma no cekiw 螺
mikawitO 'Amis hananay a finacadan, o palo ho no riyar ato lotok i, awaay to ko malawaay. mangalef to ko cekiw, O cekiw, mafana’ay ko 'Amis a mipato’ol to cikay no riyar toya fita’ol nira, sa tenak saan i salawalawacan no pasawali, fo:kil sato ko mato’asay a misacecacecay a mipangangan to kaadihay no cekiw .
'Adipit 花笠螺
mikawitSakodepa sa cayka tadaapocong koya podac no 'adipitay hananay, mafana'ay mikilim to marecaday to tireng ningra ilo a fakeroh malopiresapan, nga' caka hapinang no micekiway sa. ano satapangay to masi'ac sa i, milimekay to i 'ate'ateman anca i kaleno no fakeloh, marenoay to sa i, alasadasadak sa cangra mikilim to kaka'enen. a:redetay ko heci no 'adipit, saka co:wa ka lawaen no misetikay.
Sampilaw 花松螺
mikawitO sakakaay no cekiw ko sampilaw hananay. o tadakaolahan no mato'asay a koma'en, i tangongongolay a ongcoy ko piresapan nangra, anca ira ko ma'anofay tato to saka'adihayaw no mi'alaan, sa ola:han sa moloho a micekiw, matawalay to ko karenoan no riyar, ikol to i, samaamaanen ho a misa'oca'ocay a midangoy, cayto pakafilo, sokid han to no nanom, ma'alol mapatay to i riyariyaran.
Tapicongay 花青螺
mikawitMarecaday to sampilaw, i ongcoyongcoyan a miresap cangra, sano tapocong sa takalaw koya podac nira, samapangangan no mato'asay to tapocangay. mafana'ay mililim to mirecaday to ilo no tireng a fakeloh a miresap, nga' malipalaw ko micekiway sa. sateloteloay to ka'enen kora heci nira, ka, anengenengelay to maman, saka, maolahay ko malitengay a misasiraw to hatiniay a cekiw.
Howad 九孔
mikawitI tangongongolay ko howad a ma'orip, itira i matatodongay a fakeloh, pato'ol han ko picoloh no tapelik a mifohat tora fakeloh, alaslaslaslas sako raracan,kaliwkiway ato howad, hapinangen a minengneng ko tatefad nangra, tingalaw to i, hececay han to a mipodpod,
’Afar 蝦子
mikawitO ’afar hananay maaraway to no mita i kakoma’enan, adihayay ko kasasiroma nangra, nikaorira, caay ka pina ko mipangangan no to’as, iraay ko orang, piyakpiyak, ya osaw ho saheto o ’afar hananay.
A’owang 海膽
mikawitO saka ola:han no ’Amis a koma’en ko ’aowang, ayaw ho no kafaliyosan i, o ka rengawan no talod aro damay itiya, sa, adihayay kadofahay ko kaka’enen no ’aowang, saka, o ka ciheci’an, ka cifita’olan ato katenakan no ’aowang itiya.
Saka, ano ira ko demak no niyaro’ anca laloma’an i, caykanca salofolofoc sa ko ’aowang no misetikay.
romi'ami'ad 氣候
mikawitRomi’adan patodong toya toki, patonekan no romi’ad a niyaro’ a demak. Adihayay kadademakan no rimi’ad i kaca’elisan masadak. O romi’ad patodong to cecayay romi’ad a falawfaw ato kalokelon no nanom, i kadademak no lahod mahapinang ko toki a romi’adan. I caayay ko patoro’an, romi’adan o patoro to romi’ad no cikiw. Romi’adan o kaira no niyaro’ to mahemhemay ato soemetay a kasasiroma kasamaan no romi’ad.
kasafalifalic no romi'ad(氣候變遷)
mikawitKasafalifalic no romi’ad a falawfaw, so^emet, mipececay a lahod, ’icel no fali, sakatefad a nanom, no lahod a safak ato adihayay kasafalifalic no paromi’ad ato patonekan a niyaro’. Pipalecad to kasafalifalic, romi’adan o patodong no kasafalifalic no romi’ad tosaay lipay mahapinang ko paromi’adan. Kasafalifalic no romi’ad midotoc to kasasiroma no romi’ad to liyok ato masamaan ko rakat a misiiked, marariday o kafalawfaw ato katefad no nanom. Pakaynien i Koppen Kasafalifalic no romi’ad pisiiked no faco.
sarangawan 文化
mikawitilisin 祭典
mikawitalikakay 傳說
mikawittayal no mifotingay漁撈文化
mikawitAno mangalay ko tamdaw a mifoting ^i, i 'ayaw no pifoting nira ^i, minengnengho to 'alo. Ano matama nirako nga'ayay a pifotingan ^i, itiyato cingra a mihapinang to sakalingad nira. Ano o mitafokoday ^i, ma^deng cingra a cacay. Ano micadiwayay ^i,cacay, anoca ^i, tatosa ato wawa anoca o ramod. Ano mi^tengay to 'alo ko demak a mifoting ^i, caay ka nga'ay a cacay, tatosa. 'Aloman cangra a tayra i pifotingan.Ira ko milakelaway to dadaya a pifoting. Lakelawen ^i, ira ko sapitahepo a lalosidan. Maolah ko foting toya likat. O taata'angay a foting ko maalaay tonini. O roma a pifoting ^i, itira i masacascasay a 'alo a mipacaholak. O romasato, ira kono mipatikeday(pacemotay) a pifoting. Itira I masacascasay ko roma; itira i masafanaway ko roma a pipatiked.
Ira kono kapolongan a pifoting. O komoris han konini a demak. Sakapolongan ko finawlan a mifoing i tata’angay a ‘alo. I’ayaw no pi^teng to ‘alo ^i, mapateli ko rakar i cepo. Matayal ma^min ko kasaselal itiya. Nikaorira, o saadihayay ko tayal itiya ^i, o sasafaay, opakarongay. Omamiala cangra to talod to malo sa^teng a mikerah to tata’angay a ‘alo. Orasaka, ano caay ka kalamkam cangra a mi^teng to ‘alo ^i, caay ka nga’ay. Saka, o cacomikay ko pakarongay a ma^min a miala to talod a mipatorod i mi^tengay a kapah. Saka, matiya o comikayay i kalalidetan ko cikay no pakarongay. Tangasa i ka^minan no nanom a ma^teng ^i, tada maroray cangra; o sto’ no tireng nangra. Katalawan konini a tayal no pakarongay. Sti’en no kakakaka to sakakalamkamaw nangra a mipatorod to talod i mi^tengay a tamdaw.