Fakong
Fakong (豐濱鄉: 'Amis a sowal:Fakong;Kafalang a sowal :Bakung;Sakizaya a sowal:Bakung）
mikawitO itiraay i sawalian no Kalinko kowan, o dengan onini ko misi'ayaway to riyar i sakawalian Lilis no Riyar Lotok a etal, o iraayay kona kamaro'an orasaka manikaway to saka'orip, o pala sa itini macingcing no riyar,[1] orasaka nornor sato a mafaraw misatokay ko tamdaw, cowa to ka paka lima patek ko maro'ay itini a tamdaw.
O maro'ay itini a tamdaw a yincumincu o sakakaay o 'Amis a finacadan, ira kono to'asan ho a so'elinay a ponka a niyaro', o cinganganay o Fakong niyaro' ato Makotaay niyaro', i 2014 miheca matoro' kona tosa a niyaro' o Dafong no Ponka no Kalinko kowan. oroma sato i, o Sinsiya niyaro' no Kafalan ato Karoroan niyaro' no Sakizaya finacadan.
O sakakaay saka'orip o mifotingay ato liomah, nikawrira, tona pinapina mihecaan misa'icel a micokeroh to Pisalamaan-Tayal.
O ngangan no Fakong (豐濱部落由來)
mikawitOya Fakong a niyaro’, saca yo i niyaro’ ho ‘adihay ko fakong hananay a talod itini. i ‘ayaw ho, adihay ko 'a'adopen i tokos. Misafakong ko finawlan i omomahan a pangangan. ira ko pakayni itini ‘ayaway, o saka'ayaway a tini mipaloma' ko Madawdaw a finawlan. Ona niyaro’ o Olaw(舞鶴村) hananay a pangangan (sowal no holam ) Wolosiya 烏漏社（imatiniay: Olaw(舞鶴村)a niyaro’ ）a pangcah ko sa'alomanay. o nika pikilim to saka’orip saka mafolaw talawali a ma’orip sa ko sowal. Ira to ko Xīn-she(新社) ato Cikasowan(七腳川社) a masaPangcah a tayni. to pakayniay itini i demek no i Fkong, o sowal są a cecay, caay ka lacodad.
Rikisi(歷史)
mikawitO nanoto'asan a ngangan ko "Fakong", ilaloma' no Fakong adihay ko niyaro' a mapatireng no yincumin a tamdaw, nani timol pasi'amis ira ko Dafdaf niyaro', La'eno niyaro', Makotaay niyaro', Fakong niyaro',Sinsiya niyaro' ato Karoroan niyaro'.i 1909 miheca yo mapatireng ko Kalinko kowan mapatko ko Fakong tayra i Makotaay niyaro',o Kalinko kowan ko mikowanay, Makotaay-Etal ira ko siwa a niyaro'.[2] 1916 miheca, o ngangan no Makotaay-Etal mafalic to Fakong-Etal,[3] 1920 miheca ona Fakong-Etal mafalic ho to " Sinsiya-Etal".[4] 1937 miheca ona Sinsiya-Etal mafalic to " Sinsiya-niyaro' ", o Folin-Etal no Kalinko-kowan ko mikowanay.[5] Tahira to i 1945 miheca saka 12 folad, Sinsiya-niyaro mafalic to " Sinsiya-siyang", tangsol sa o Kalinko-kowan ko mikowanay,[6] itiya to i 1946 miheca, oya Sinsiya-siyang mafalic to aniniay a ngangan to "Fongpin-siyang".[7]
Sieci(政治)
mikawitO faco no kofa(鄉政組織)
mikawitO kofa no Fakong ko sakakaay a citodongay to demak no polong no Fakong, pakitinien i faco no Conghuwa-minko ono etal a niyah pikowan a citodongay sakowan, patokeded han o matayal to nipatorodan no kalinko-kowan ato no Sakakaay -Sifo, o mitomadaway a skowan o Kinsifo no Kalinko.
O tapang no kofa o nisinkiwan no polong a finawlan no Fakong, sepat miheca ko katayalan, manga'ay to a paradid ano miliyaw pakaala to sinkiw to kinacecay.ilaloma' no kofa ira ko mipatirengan a sakadademak a kayki, o sakakaay misetekay to hadademaken a sakowan, i la'eno no tapang no kofa ira ko sepat a ka(課) ato tosa ko si(室) enem ko ilalomaay no kofa katayalan, i papotal ira ho ko tolo makakafitay a sakowan, polongen siwa ko cotodongay to hatayal.
O kalomaocan no taypiyaw no Fakong o sakakaay nisafaloco'ay-sakowan no finawlan,mapaocor ko taypiyaw misanga' to rikec ato mitomadaw to tayal no kofa.Sepat miheca ko katayalan no taypiyaw, manga'ay a pararid ano miliyaw pakaala to sinkiw.O polong no taypiyaw patipoay ko tamdaw, o sakilac i, itiraay i sakacecay a etal pisinkiwan cecay ko taypiyaw, i sakatosa etal a pisinkiwan a Dafdafay Yincumin ira ko enem ko tamdaw. O kakeridan ato sadama kakeridan no pikaykian no taypiyaw ona patitoay taypiyaw ko alamitopaay misinkiw.
o tapang no kofa no Fakong(歷屆鄉長)
mikawit| saka | ngangan | katayalan romi'ad | pileponan romi'ad | pacefaday |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Cen Cengci
(陳正治) |
1951.2.14 | 1953.3.31 | |
| 2 | 1953.4.1 | 1956.3.31 | ||
| 3 | 1956.4.1 | 1960.3.31 | ||
| 4 | Ru Cin cu
(呂金租) |
1960.1.5 | 1964.2.28 | |
| 5 | Ciyang Minto
(江明德) |
1964.3.1 | 1968.2.28 | |
| 6 | 1968.3.1 | 1972.2.28 | ||
| 7 | Cen Ciencong
(陳健忠) |
1972.3.1 | 1976.2.28 | |
| 8 | 1976.3.1 | 1980.2.28 | ||
| 9 | Wun Sowangyu
(溫雙裕) |
1980.3.1 | 1984.2.28 | |
| 10 | 1984.3.1 | 1988.2.28 | ||
| 11 | Liw Yungcin
(劉永靜) |
1988.3.1 | 1992.2.28 | |
| 12 | Li Cicen
(李啟誠) |
1992.3.1 | 1996.2.28 | |
| 13 | 1996.3.1 | 2000.2.28 | ||
| 14 | Liw Yungcin
(劉永靜) |
2000.3.1 | 2004.2.28 | |
| 15 | Kalikes
(張進德) |
2006.3.12.25 | 2010.12.24 | |
| 16 | Liw Cinfang
(劉靜芳) |
2010,12.25 | 2014.12.24 | |
| 17 | 2014.12.25 | 2018.12.24 | ||
| 18 | Ciw Foson
(邱福順) |
2018.12.25 | 2019.12.24 | cilafo to sinkiw mapalasawad[8] |
| Lin Cinsi
(林錦師) |
2019.12.25 | 2020.12.24 | nipacalcalay[9] | |
| Ciyang Lipin
(江莉婷) |
2020.12.25 | 2022.12.24 | patarod | |
| 19 | Ciw Foson
(邱福順) |
2022.12.25 | aniniay |
Sakilac no etal (行政區劃)
mikawito polong a niyaro' no Fakong ira ko 19 ko niyaro', o etal no cotatodongay no niyaro' ira ko 5 a etal:
1.Kaloloan niyaro' (磯崎村): o itiraay i saka'amisan no Fakong no Kalinko kowan,misi'ayaway to Taypin-yang riyar , isaka'etipo Lilis no Riyar a Lotok, i salawacan no Kaloloan-'alo ko paniyaro'an.
- Kaluluan（磯崎部落，加路蘭）
- Dagumu（龜庵部落，打古目）
- Culiw (高山部落)
2.Paterungan niyaro (新社村)：o itiraay i sifo no saka'amisan no Fakong no Kalinko kowan,misi'ayaway to Taypin-yang riyar , isaka'etipo Lilis no Riyar a Lotok, i salawacan no Tafokan-'alo ko paniyaro'an.
- Dipid（復興部落）
- Paterungan（新社部落）
- Malaloong（東興部落，宮下）
- 新莊蚊子山（富光）
3.Fakong niyaro (豐濱村)：o itiraay i sifo no Fakong no Kalinko kowan,misi'ayaway to Taypin-yang riyar , isaka'etipo Lilis no Riyar a Lotok, i salawacan no Fakong-'alo ko paniyaro'an.
- 深橋（永豐）
- 深橋（永豐）
- Fakong（豐濱部落，貓公）
- Tingalaw（豐富部落，丁子漏）
- Haciliwan（新興部落，八里灣）
- Kodic（立德部落，姑律）
4.Makotaay niyaro' (港口村)：o itiraay i satimolan no Fakong no Kalinko kowan,misi'ayaway to Taypin-yang riyar , isaka'etipo Lilis no Riyar a Lotok, i salawacan no Tarawadaw ko paniyaro'an.
- Morito（石梯）
- Makotaay（港口部落，北頭溪）
- La'eno（大港口）
5.Cawi' niyaro' (靜浦村)：o itiraay i sakatimolan no Fakong no Kalinko kowan,misi'ayaway to Taypin-yang riyar , isaka'etipo Lilis no Riyar a Lotok, i salawacan no Tafokan-'alo ko paniyaro'an.
- Ticilan（靜安部落）
- Cawi（靜浦部落，納納）
- Tafugan（三富部落，葵扇埔）caho ko cicu
Kaitiraan (地理)
mikawitKaitiraan ato faco no sera (位置與地形)
mikawitO itiraay i sawalian no Kalinko-kowan, o dengan onini ko misi'ayaway to Taypin-yang riyar i sakawalian Lilis no Riyar Lotok a etal, malala'ed tona lotok ato Cingaroan, Tafalong, Kohkoh, ato Posko, isakatimolan madado'edo ato Kakacawan no Posong-kowan, isaka'amisan madado'edo ato Kotofoki a etal.[10] o 'edef no Fakong itiraay i sakawalian no Lilis no Riyar Lotok, o to'edaw no lilis no riyar ira ko pinapina a kilo (km), o tafotafokan a lilis no riyar cowa ka hakowa, o roma sahetoaay a rakarakaan. o nikowanan no Fokong ira ko 162 km2, ilaloma' nonini i, ira ko 7.8% o nipamatangan no tamdaw, o roma sato i, sahetoay o kitakita a pala, no sanlinka, 'alo'aloan ato lawacay no riyar a sera.[11]
O kasiikedan no niyaro’ (部落特色)
mikawitO kaitiraan no Fakong , i kawili no ‘alo ato Cilangasan ko pisaopoan naira. o satakaraway a tokos no pasiwali koya Cilangasan. itini i ira ko talo’an no niyaro’ ,to laday to romi’ad, i talo’an ko mato’asay matayal to tatayalen no tireng, mato misanga’ to kopid hatapes, miwikwik misanga’ to sakatayal a lalosidan. caay to kalecad ko ‘orip no aniniay a tamdaw ato i ‘ayaway. ira ko 'eto a patiyaman (sowal mo holam o 7-11 hananay) i tatihi no katatalaan no paso.
.jpg)
O Lalood i Cepo' ato nikalopisak no tamdaw(大港口戰役與人口分佈)
mikawitI 1877 mihecaan ira a tayni ko nani Congkoay a Cinpin mi'wco to pala no 'Amis, mipalakoli heca to finawlan no 'Amis tayra i Folalacay micoro' to dafong no sofitay no Cinpin. oya maro'ay i niyaro' a niocoran no Manci ci Tangayhay(林東涯) tatolo ko fafahi ningra mikarona ho to fafahiyan no niyaro' mi'afas to fafahiyan no kapah. Orasaka macekil ko kalalood no 'Amis ato sofitay no Cinpin.kinatolo ko kasariyariyad a malalood cowa ka pakalowid ko sofitay no Cinpin to kapah no 'Amis, saikoray to mitahidang to ko tapang no sofitay no Cinpin to 'alomanay a sofitay nani Kilong, nani Takaw malalitemoh i Folalacay. Pasi'amis sato a tayra i riyar no Cepo' pasiniyaro' to a mikowang to salifong paradid to pito romi'ad. nikawrira, caay ho kalowid 'Amis. Pacalcal milimek tayra i Cilangasan. Latek ira ko cecay a mihecaan, ciherateng to ko Cinpin to sapisa'efitaw to 'Amis, ira to ko sowal no Cinpin, lawidang sato kita cato kalalood saan. Tada ma'ecel ko faloco' no 'Amis a tamdaw toor saan to sowal no Cinpin, papicoro'aen ho tayra i Folalacay to felac ato dafong no sofitay, patatiko tayra i cawi' ira: to nipataheka no sofitay no Cinpin, o roray ato cahiw tangsol sa a micomd i polol no Cinpin i dafdaf, cini'epahan to i, pala'idef han no sofitay koya polol a mitodoh a pasilaloma' mikowang, oya kapah no 'Amis ira 165 ko tamdaw, cecay to ko 'osaw ci Tomon, saheto mahadefek mapatay.
Oninian a lalood mangodoen to ko payrang, orasaka cowa ko pahadaken i papotal, oninian to ko saka ca kafana' ko teloc no 'Amis ato wawa no payran.Ciharateng sato ko teloc no Makotaay niyaro o Cikatopay ngasaw ci Safulo (蔡中涵) mililiw to finawlan a pasifana' tonini tata'angay a demak no 'Amis to sapidipotaw to sera, finawlan ato rayray no to'as kona Lalood, ira ko kaci'icel no to'as no mita a mipa'ading titanan sa ira kita anini, o payrang ko milengatay tona lalood cowa ko 'Amis a tamdaw ko milooday to Kuwaping. ira to a mapacicel ko faloco' no 'alomanay cowa ko sasawaden a miharateng konini a tadamaanay demak sato ko 'alomanay. Orasaka, i 1996 miheca misahalaka ci Safulo midemak to piharateng to mapatayay a liteng no mita, patireng han ni Asoy(曾金水) i aikor no loma' ningra ko tata'angay a 'ongcoy todongay piharateng tona mapatayan,ira ko nanicowacowaay a tamdaw mikapot tona sa'ayaway a piharatengan saopo i Cawi'. Tona lalood maforaw to ko finawlan pasi'amis, pasi'etip, pasitimol sato a maliposak.I 1998 miheca mapatireng ko piharatengan a 'otoc i lawac no pitilidan no Cawi.
Do'edoen ko Kalinko-kowa a citodongay tono finawlan a sa'osi to tamdaw, i 2022 miheca ira ko 17,000 ko parod, latek
| mihecaan | sa'osi no tamdaw | % |
|---|---|---|
| 1981 | 8,747 | --- |
| 1986 | 8,382 | -4,2% |
| 1991 | 7,634 | -8.9% |
| 1996 | 7,203 | -5.6% |
| 2001 | 6,345 | -11.9% |
| 2006 | 5,472 | -13.8% |
| 2011 | 4,857 | -11.2% |
| 2016 | 4,439 | -8.6% |
| 2021 | 4,327 | -2.5% |
ira ko 4300 ko tamdaw, itini i Kalinko-Kowan o sasafaay ko tamdaw a etal.[12] i laloma' no Fakong o sasafaay ko tamdaw o Karoroan niyaro' dengan 416 ko tamdaw, o sakakaay ko tamdaw o Fajong niyaro' ira ko 1,753 ko tamdaw.[13]
O tamdaw no Fakong sa'alomanay ko tamdaw a mihecaan itiraay i 1966 miheca, tangasa i 14,600 ko tamdaw, nano yanan nornor sa ko tamdaw mafaraw misatokay.[14] I 2018 miheca a sinkiw to tapang no Fakong a kofa, ira ko masa'adingoay ko sa'osi a tamdaw, orasaka 'aloman a nengengen toya mihecaan.[15]
Itiniay i no Hualien(花蓮縣) ko Fakong a niyaro’, 443 ko sa’osi no parod no loma’, 1,193 ko sa’osi no tamdaw.
69% ko ka’aloman no Yincomin(原住民), polong han i, 821 ko tamdaw; o roma sato i, 31% ko ka’aloman no roma a finacadan, polong han i, 372 ko tamdaw.
O pa-sin-to(百分比) no ka’aloman no tamdaw no kasafinacadan(族群) i, ko Amis(阿美族)64%, Tayal(泰雅族)1%, Puyuma(卑南族)1%, Kebalan(噶瑪蘭)1%, roma(其他)2%.
Sowal (語言)
mikawitO niyaro'ay sowal ira ko sowal no 'Amis, sowal no Kafalan[16] ato sowal no Sakizaya.[17]
O finacadan no Yincomin (所屬阿美族群)
mikawitItini i nowalian a lotok, mililis to riyar, mihifalat to Kalingko na itira i Fakong talatimol tangasa i Madawdaw, saka pasawali 'Amis/ Pangcah hananay. o pasawalian a 'Amis han, o sa’alomanay a finacadan no Yincomin i Taywan. Caay ka cango’ot kita to saka ’orip ato kakaenen i Fakong. o niyaro' iraay to Fakong a niyaro’, Tafugan a niyaro’, Malaloong niyaro’, Culiu a niyaro’, Tida'an a niyaro’, Haciliwan a niyaro’, La'eno a niyaro’, Makotaay a niyaro’ , Cawi a niyaro’ ato Tingalaw a niyaro, polo' a niyaro’ ko kasaniyaro’aro’ i Fengpin-syang. o na niyaro’ a ma'emin i, caayay kalalecad ko rayray no lalengawan, o rakat no kafolaw, o taliyok no paniyaro’an ato kasasiroma no saka’orip, caayay kalecad ko ngarngar no ponka.
O pitooran no finawlan (族人信仰)
mikawitO pitooran no finawlan no Malaloong i, ira ko tosa a kyokay itini, o Tingsikiw ato kirisito-kiw. itini i ira ko pito’oran ngara, pakayni sa’opo no kiyokay, malosakarikec ato sakacakat no ’orip no Yincomin. mamaan ca ko demak no sapitolon to niyaro’.
O pitilidan (教育)
mikawitCongsiye(中學)
mikawito nipatirengan no Kalinko-kowan a Congsiye no Fakong(花蓮縣立豐濱國民中學)
Ka'emangay a pitilidan(國民小學)
mikawit- nipatirengan no Kalinko-kowan a pitilidan no ka'emangay no Paterungan (花蓮縣立新社國民小學)
- nipatirengan no Kalinko-kowan a pitilidan no ka'emangay no Fakong (花蓮縣立豐濱國民小學) o mitanamay pitilidan no Cilangasan.
- nipatirengan no Kalinko-kowan a pitilidan no ka'emangay no La'eno (花蓮縣立港口國民小學)
- nipatirengan no Kalinko-kowan a pitilidan no ka'emangay no Cawi' (花蓮縣立靜浦國民小學)
Pacefaday Tilid(參考文獻
mikawit- ↑ 花蓮海岸遭大海侵蝕豐濱鄉民後院在海中. [2020-01-20]. （原始內容存檔於2020-02-11）.
- ↑ 施添福等編纂. 第九章·豐濱鄉. 《臺灣地名辭書》 卷二·花蓮縣. 南投縣南投市: 國史館臺灣文獻館. 2005. ISBN 986-00-3013-8 （中文（臺灣））.
- ↑ 施添福等編纂. 第九章·豐濱鄉. 《臺灣地名辭書》 卷二·花蓮縣. 南投縣南投市: 國史館臺灣文獻館. 2005. ISBN 986-00-3013-8 （中文（臺灣））.
- ↑ 施添福等編纂. 第九章·豐濱鄉. 《臺灣地名辭書》 卷二·花蓮縣. 南投縣南投市: 國史館臺灣文獻館. 2005. ISBN 986-00-3013-8 （中文（臺灣））.第229 頁。
- ↑ 施添福等編纂. 第九章·豐濱鄉. 《臺灣地名辭書》 卷二·花蓮縣. 南投縣南投市: 國史館臺灣文獻館. 2005. ISBN 986-00-3013-8 （中文（臺灣））.第229 頁。
- ↑ 施添福等編纂. 第九章·豐濱鄉. 《臺灣地名辭書》 卷二·花蓮縣. 南投縣南投市: 國史館臺灣文獻館. 2005. ISBN 986-00-3013-8 （中文（臺灣））.第229 頁。
- ↑ 施添福等編纂. 第九章·豐濱鄉. 《臺灣地名辭書》 卷二·花蓮縣. 南投縣南投市: 國史館臺灣文獻館. 2005. ISBN 986-00-3013-8 （中文（臺灣））.第229 頁。
- ↑ 遭判當選無效 豐濱鄉長邱福順將上訴. [2020-02-23]. （原始內容存檔於2020-02-23）.
- ↑ 縣府人事命令 張仁智代理壽豐鄉長 林錦師代理豐濱鄉長. [2020-02-23]. （原始內容存檔於2020-02-23）.
- ↑ 施添福等編纂. 第九章·豐濱鄉. 《臺灣地名辭書》 卷二·花蓮縣. 南投縣南投市: 國史館臺灣文獻館. 2005. ISBN 986-00-3013-8 （中文（臺灣））.
- ↑ 施添福等編纂. 第九章·豐濱鄉. 《臺灣地名辭書》 卷二·花蓮縣. 南投縣南投市: 國史館臺灣文獻館. 2005. ISBN 986-00-3013-8 （中文（臺灣））. 第230 頁.
- ↑ 人口統計-人口統計各式列表. 花蓮縣政府民政處. [2022-10-27]. （原始內容存檔於2022-11-08） （中文（臺灣））.
- ↑ 人口統計-人口統計各式列表. 花蓮縣政府民政處. [2022-10-27]. （原始內容存檔於2022-11-08） （中文（臺灣））.
- ↑ 施添福等編纂. 第九章·豐濱鄉. 《臺灣地名辭書》 卷二·花蓮縣. 南投縣南投市: 國史館臺灣文獻館. 2005. ISBN 986-00-3013-8 （中文（臺灣））.
- ↑ 鄭有財. 半年人口「異常增」！花蓮豐濱驚爆「450名幽靈人」投票 檢調緊急偵辦. ETtoday新聞雲. 2018-12-03 [2021-10-06]. （原始內容存檔於2022-04-23） （中文（臺灣））.
- ↑ 55公所 原民「地方通行語」公告了. [2017-10-13]. （原始內容存檔於2017-10-13）.
- ↑ 台灣原住民族文化知識網 撒奇萊雅族. [2022-09-12]. （原始內容存檔於2022-09-12）.